दमौली । दश वर्षदेखि तनहुँ कारागारमा सजाय काटिरहेएका ६७ वर्षीय नरबहादुर चन्दले कारागारभित्रै मुढा बुन्न थालेको साढे दुई वर्ष भयो । बिहान उठेदेखि नै दिनभर उहाँ मुढा बुन्ने काममा व्यस्त रहने गर्छन् । कारागारमा यत्तिकै बसेर दिन कटाउनुभन्दा केही आयआर्जनको काम गरौं भन्ने लागेर मुढा बुन्ने काममा खटिएको उनले बताए ।
कारागारमा मुढा बुन्ने कामले मन बहलाउनुको साथै आम्दानीको स्रोत पनि भएको चन्दले बताए । उनले भने, “कारागारमा यत्तिकै बसिरह्यो भने पागल जस्तो भइन्छ । मुढा बुन्ने कामले दिन काट्न सजिलो भएको छ ।” सीप सिकेर मुढा बुन्ने काम गर्दा समयको सदुपयोगसँगै केही आम्दानी पनि भएको चन्दले बताए । उनले भने, “विगतमा गल्ती भयो, अहिले कारागारमा त्यसकै सजाय काट्दैछु, यत्तिकै बस्न मन लागेन अनि मुढा बुन्न शुरु गरेँ ।”
उनका अनुसार एउटा मुढा तयार गर्नका लागि दुई÷तीन लाग्छ । एउटा मुढा तयार भएपछि ठिक्क खालको मुढा रु चार सयमा बिक्री हुन्छ । उनले श्रम अनुसार मूल्य भने नपाएको गुनासो गरे । कारागारमा मुढा बुनेर मासिक रु पाँचदेखि छ हजारसम्म आम्दानी हुने गरेको उनले बताए । उनले भने, “मुढा बुनेर आम्दानी भएको पैसा घरमा पठाउने गरेको छु ।”
कारागारमा रहेएका अर्का कैदी महेन्द्र गुरुङले सीपले मन बहलाउनुका साथै आम्दानी पनि भएको बताए । उनले पनि मुढा बुनेर भएको आम्दानी घरमा पठाउने गरेको जानकारी दिए । कारागारमा रहेका कैदीबन्दीले दशैं, तिहारमा बढी मात्रामा मुढा बुन्ने गरेका छन् । दशैं तिहारमा मुढाको बढी माग हुने भएकाले चाडपर्वको बेला कैदीबन्दीलाई मुढा बुन्न भ्याइनभ्याइ हुने गरेको कारागारका चौकीदार नरबहादुर थापाले जानकारी दिर्ए ।
मुढा उठाउने, टायर राख्ने, बुन्ने, बिट मार्ने र बुट्टा भर्ने काम फरक–फरक व्यक्तिले गर्ने गरेका छन् । एक जनाले मासिक रु पाँचदेखि छ हजारसम्म कमाइ गर्ने गरेका छन् । कारागारमा रहेका कैदीबन्दीमध्ये सत्तरी जनाले मुढा बुन्ने सीप सिकेर दैनिक रुपमा मुढा बुनिरहेको उनले जानकारी दिए । कैदीबन्दीले फर्निचर, पेन्टिङ लगायतका सीपसमेत सिक्न चाहे पनि ठाउँ अभावका कारण ती सीप प्रदान गर्न नसकिएको चौकीदार थापाले बताए । कारागारका निमित्त प्रमुख नारायण अधिकारीले कैदीबन्दीकै माग बमोजिम कारागारमा तीन महीने सिलाइकटाइ तालीम शुरु गरिएको जानकारी दिए । उनले भने,“कैदीबन्दीलाई सीप सिकाएर आत्मनिर्भर बनाउन विभिन्न सीपमूलक तालीम दिने गरेका छौं ।”
