काठमाडौँ । समाजमा शैक्षिक चेतनाको स्तर वृद्धि भए पनि महिला र पुरुषबीचको विभेदको अझै अन्त्य हुन सकेको छैन । शहरी क्षेत्रमा छोरीलाई पढाएर आफ्नो खुट्टामा उभिनसक्ने बनाउनुपर्छ भन्ने चेतनाको विकास भइरहँदा ग्रामीण क्षेत्रमा अझै विभेद विद्यमान नै छ ।
कलाकार शिलाशा राजभण्डारीले नेपाल कला परिषद्मा प्रदर्शनीमा लैङ्गिक असमानता सम्बन्धी पलङले अहिले निकै चर्चा पाइरहेको छ । उक्त पलङमार्फत राजभण्डारीले बाल्यावस्थादेखि महिलालाई कसरी तयार पारिन्छ भन्ने स्पष्ट पार्न खोजे । प्रदर्शनीबारे उनी भन्छन्, “विवाह पुरुषका लागि त मिलन नै होला, तर महिलाका लागि विछोड पनि हो ।” नेपाली समाजमा महिलालाई चाहेर वा नचाहेर विवाहपछि आफ्नो पहिचान नै त्याग्न बाध्य बनाइदिएको उनको बुझाइ छ ।
सानैदेखि केटी मान्छे अरूको घरमा गएर जीवन बिताउनुपर्छ भन्ने परिवारले बनाइदिएको मानसिकताप्रति उनले आपत्ति जनाउँदै महिला स्वतन्त्रता र लैङ्गिक समानतालाई आफ्नो कलामार्फत देखाएका छन् । आफ्ना सबै विचारलाई कलामार्फत देखाउन खोजिएको उनीले बताए।
नेपालमा वैदेशिक रोजगारीका क्रममा थुप्रै नेपाली कामदार ठगिइरहेको अवस्था छ । सोही विषयमा कतारमा गई अध्ययन गरी कलाकार मेख लिम्बूले बनाएको भिडियोको चर्चा पनि उत्तिकै छ । ‘साइलेन्ट पोट्रेड’ को नामबाट लिम्बूले तयार पारेको उक्त भिडियोमा वैदेशिक रोजगारीमा गएर विदेशमा नै बसिरहेका कामदारबारे चित्रण गर्न खोजीएका छ । उनी भन्छन्, “नेपालबाट वैदेशिक रोजगारका क्रममा जाँदा एजेण्टमार्फत थुप्रै कामदार ठगिइरहेको स्थिति छ, तर पनि उनीहरूले आफ्ना अधिकारका लागि बलियो आवाज उठाउन सकिरहेका छैनन् ।” आफन्तमार्फत नेपाली कामदार ठगिन पुगेको तीतो यथार्थ उनले प्रस्तुत गरे । उक्त भिडियो सन् २०१२ देखि बनाउन शुरु गरेको उनले बताए ।
नेपाली कलाले विश्वमा चर्चा बटुल्न थालेसँगै सन् २०१२ मा कला परिषद्मा डिना वाङ्देल सदस्य रहँदा युरोपको अष्ट्रियामा रहेको भियनास्थित वेल्ट सङ्ग्रहालयका प्रमुख क्रिश्चियन सिकलग्लुबरबीच नेपालको सङ्ग्रहालयमा नेपाली मौलिक चित्रकला प्रदर्शनी गर्ने निर्णय भएको थियो । वाङ्देलको मृत्युपछि उक्त निर्णय केही समयसम्म कार्यान्वयनमा आउन सकेको थिएन् । पछि नेपालका लागि परिषद्की स्वस्ती राजभण्डारीको नेतृत्वमा उक्त प्रदर्शनी गर्ने निर्णय भएको थियो ।
वेल्ट सङ्ग्रहालयको आयोजनामा भएको यस प्रदर्शनीमा ८० कलाकारमध्ये ३७ कलाकारले तयार पारेको कला मात्र छनोट गरिएको राजभण्डारीले बताए । उनी भन्छन्, “अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा गरिने प्रदर्शनी स्वदेशमा गर्नेजस्तो सहज हुँदैन, त्यसैले हामीले २०१७ देखि नै तीव्ररूपमा तयारी शुरु ग¥यौँ ।” प्रदर्शनीमा आधुनिक कला भनिए पनि नयाँ कलाकारले आधुनिकतासँगै नेपालको परम्परालाई पनि नभुलेको उनले बताए । उनले थपे, “नेपाली कलाकारको कला विश्वका कुनै पनि कलाकारको भन्दा कम छैन ।”
हाल भइरहेको कला प्रदर्शनी शुक्रबार समापन हुनेछ भने २०१९ को अप्रिल महीनाबाट भियनाको सङ्ग्रहालयमा प्रदर्शनीका लागि जानेछ । यो अहिलेसम्मकै सबैभन्दा ठूलो प्रदर्शनी हो । हाल कला परिषद्मा नेपालका ३७ कलाकारले बनाएको चित्रकला, वास्तुकला तथा भिडियोग्राफी गरी ९० कला प्रदर्शनीमा छन् । नेपालका पुराना चित्रकार लैनसिँह वाङ्देल, मनोजबाबु मिश्र र शशि शाहका चित्रकला पनि प्रदर्शनीमा राखिएको छ । परिषद्को तथ्याङ्कअनुसार हाल दैनिक १५० भन्दा बढीले प्रदर्शनीको अवलोकन गरिरहेका छन् ।
