ललितपुर । सेवा निवृत्त भए पनि काभ्रेपलाञ्चोकका माधवप्रसाद अधिकारी फुर्सदिलो हुनुहुन्न । पहिलेभन्दा अहिले उनी अझै व्यस्त छन् । बिहान अरू जागिरे कर्मचारीभन्दा चाँडो निस्कन्छन् र साँझ अबेर निवासस्थान फर्कन्छन् ।
शिक्षकका रूपमा झण्डै चार दशक काम गरेर अवकाश पाएका उनी दैनिक विभिन्न विद्यालय पुगेर विद्यार्थी र शिक्षकलाई विज्ञानको प्रयोगात्मक ज्ञान दिलाउने गर्छन् ।
काम गर्दा तलब पाइएकाले निवृित्तभरण पनि काम नगरी लिनु हुँदैन भन्ने मान्यता राखने उनी भन्छन्, “ निवृित्तभरणबाट आउने पैसाबाट गाडी भाडा तिर्ने र खाजा खाने गरेर आफूले जानेको ज्ञान प्रत्येक विद्यालयमा पुगेर बाँड्ने गरेको छु ।”
अधिकारीले विद्यालयमा गएर विद्यार्थीलाई प्रयोगात्मक पाठ सिकाउन थाल्नुभएको चार वर्ष भयो । त्यस अवधिमा उनले २८५ विद्यालयमा पुगेर कक्षा लिइसकेका छन् । काभ्रेपलाञ्चोका अधिकांश सामुदायिक विद्यालयका साथै काठमाडौँ उपत्यकाका तीन जिल्ला, रामेछाप, सिन्धुली, मकवानपुर, नुवाकोट, मुस्ताङ र भारतका चार प्रान्तमा पुगेर आफूले विद्यार्थीलाई विज्ञानका प्रयोगात्मक अभ्यास गराएको उनी बताउँछन् ।
विद्यार्थीलाई किताबका पाठ घोकाएर मात्र नभई देखाएर र आफैँ गर्न लगाएर सिकाउने उद्देश्यले कक्षा ९ र १० का हरेक पाठलाई प्रयोगात्मक रूपले उनले गरेर सिकाउने गरेका छन् । यी पाठका प्रयोगात्मक अभ्यास घरमै भएका सामाग्रीको प्रयोगबाट गर्न सकिने जानकारी दिँदै उनी भन्छन्, “विज्ञानका अभ्यास गराउन शिक्षकले जाँगर देखाए मात्रै पुग्छ आवश्यक सामाग्री वरपरै धेरै छन् ।” शिक्षक अधिकारी पुगेका प्रत्येक विद्यालयमा दुई/तीन घण्टासम्म विद्यार्थी उत्सुक भएर बस्छन् । कतिपय विद्यालयले समय थपेर समेत उनलाई लामो कक्षा लिन लगाउने गर्छन् ।
धेरैजसो आज कहाँ जाने भन्ने उनी आफैँलाई समेत पत्तो हुँदैन । बिहानीको खाना खाएपछि झोला बोकेर उनी नयाँ–नयाँ ठाउँ पुग्र्छन् । कहिलेकाहीँ नाम नै नसुनेको ठाउँमा समेत पुगेर त्यहाँको मध्यामिक विद्यालय खोजी व्यवस्थापनलाई भेटेर कक्षा लिन समय माग्छन् । उनी भन्छन्, “सकेसम्म शिक्षकलाई समेत विद्यार्थीसँगै राखेर कक्षा लिने गरेको छुु ।”
अधिकारी पुगेका अधिकांश विद्यालयले उनको उद्देश्य सुनेपछि कक्षा लिन अनुमति दिन्छन् । प्रधानाध्यापकसँगै अरू शिक्षक पनि कक्षामा सहभागी हुन्छन् । कतिपय विद्यालयले दोहो¥याएर आउनसमेत आग्रह गर्छन् । अहिलेसम्म २८८ विद्यालयमा पुगेका उनलाई पाँच विद्यालयबाट भने रित्तो हात फर्कनु प¥यो । शिक्षक अधिकारी भन्छ, “मैले आफ्नो उद्देश्यभन्दा पनि पढाउन समय नदिने केही विद्यालयबाट फर्किनुपरेको अनुभव छ ।”
अधिकारी सामुदायिक विद्यालयमा मात्रै कक्षा लिन जान्छन् । त्यहाँ उनी निःशुल्क कक्षा लिन्छन् । कतिपय विद्यालयले भने खाममा पैसा दिन आउँछन् । पैसा दिन खोज्ने विद्यालयलाई उनी आफूलाई निवृत्तिभरण नै पर्याप्त छ भन्दै फर्काउने गर्छन् । आर्थिक रूपमा सम्पन्न विद्यालयबाट पैसा लिँदा आफू नाफामुखी बनिने होकी भन्ने चिन्ता गर्नुहुने उनी भन्छन् , “पैसा दिने विद्यालय खोजेर जाने थालेँ भने मेरो उद्देश्य पनि पूरा हुँदैन ।”
ग्रामीण क्षेत्रका सामुदायिक विद्यालयसम्म पुग्दा धेरैले विज्ञान विषयको महत्व नबुझेको चार दशक विज्ञान विषय पढाउनुभएका शिक्षक अधिकारी बताउँछन् । अधिकांश विद्यालयमा विज्ञानको छुट्टै प्रयोगशाला छैनन् । कतिपय विद्यालयका कक्षा वा सामग्रीसमेत भूकम्पका समयमा क्षतिग्रस्त थिए । उनी बताउँछन्, “कतिपय विद्यालयमा प्रयोगात्मक सामग्री पूरै धुलाम्मे छन्, तिनलाई बाकसबाट खोलिएको समेत छैन ।” शिक्षकले पनि प्रयोगात्मक अभ्यास गराउन चासो नदिएको उनको अनुभव छ । सैद्धान्तिक विषयमा विद्यार्थीले ल्याएका अङ्कका आधारमा विद्यालयले प्रयोगात्मक परीक्षा नै नलिई अङ्क दिने गरिएको पाइएको छ ।
अधिकारी आफैँले जिल्ला शिक्षा कार्यालयमार्फत जिल्लामा रहेका माध्यमिक विद्यालयको सूची तयार पारेका छन् । विद्यालय रहेको स्थान पत्ता लगाएर पुग्नुहुने उनी भन्छन् “ठाउँ थाहा भएसम्म म अचानक नै ती विद्यालयमा पुग्ने गरेको छु ।” स्थान पत्ता नलाग्दा भने विद्यालयमा सम्पर्क गर्नुपर्ने हुन्छ । धेरै सामुदायिक विद्यालयका धेरै विद्यार्थीसम्म पुग्ने उनको लक्ष्य छ ।
